Jednostkami organizacyjnymi samorządu posiadającymi osobowość prawną są okręgowe izby pielęgniarek i położnych oraz Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych (art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. z 2011r, Nr 174, poz. 1038) 

Organami okręgowej izby pielęgniarek i położnych są:

1) Okręgowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych,

2) Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych,

3) Okręgowa Komisja Rewizyjna,

4) Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych,

5) Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej,

Kadencja organów izby trwa 4 lata. Tę samą funkcję w organach izby można pełnić nie dłużej niż przez dwie następujące po sobie kadencje.

Okręgowy zjazd

Najwyższym organem okręgowej izby jest okręgowy zjazd. W okręgowym zjeździe uczestniczą delegaci wybrani w rejonach obejmujących swym zasięgiem część obszaru działania izby. Zasady podziału izby na rejony oraz liczbę delegatów biorących udział w okręgowym zjeździe ustala okręgowa rada.

Okręgowy zjazd odbywa się raz w roku i jest zwoływany przez okręgową radę.Nadzwyczajny okręgowy zjazd zwołuje okręgowa rada:

• z własnej inicjatywy,
• na wniosek Naczelnej Rady,
• na wniosek okręgowej komisji rewizyjnej,
• na wniosek co najmniej 1/5 członków okręgowej izby.

Nadzwyczajny okręgowy zjazd zwołuje się w ciągu miesiąca od dnia wpływu wniosku.

Okręgowy zjazd w szczególności:

• ustala zasady gospodarki finansowej izby oraz uchwala budżet,
• rozpatruje i zatwierdza roczne i kadencyjne sprawozdania okręgowej rady, okręgowej komisji rewizyjnej, okręgowego sądu i okręgowego rzecznika,
• ustala liczbę członków oraz szczegółową organizację, zasady i tryb działania organów izby,
• dokonuje wyboru przewodniczącego i członków: okręgowej rady, okręgowej komisji rewizyjnej, okręgowego sądu oraz wybiera okręgowego rzecznika i jego zastępców,
• wybiera delegatów na Krajowy Zjazd,
• odwołuje członków organów izby przed upływem kadencji,
• udziela absolutorium ustępującej okręgowej radzie,
• podejmuje uchwały w innych sprawach objętych zakresem działania izby.

Okręgowa rada

Okręgowa rada wykonuje zadania samorządu na obszarze działania izby, a w szczególności:

• wykonuje uchwały okręgowego zjazdu,
• stwierdza prawo wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej,
• prowadzi rejestr pielęgniarek i rejestr położnych,
• dokonuje wpisu członków na listę okręgowej izby oraz skreśla ich z tej listy,
• powołuje komisje problemowe i kieruje ich pracą,
• prowadzi bieżące sprawy izby i wykonuje zadania zlecone przez Naczelną Radę,
• składa roczne i kadencyjne sprawozdania z działalności oraz wykonania budżetu przed okręgowym zjazdem,
• współpracuje z terenowymi organami administracji rządowej oraz z samorządem terytorialnym.

Okręgowa rada pielęgniarek i położnych wybiera ze swojego grona prezydium. W skład prezydium okręgowej rady wchodzą: przewodniczący rady wybrany przez okręgowy zjazd oraz wybrani przez radę spośród jej członków: wiceprzewodniczący, sekretarz, skarbniki członkowie. Prezydium działa w imieniu rady w sprawach określonych jej uchwałą. Prezydium okręgowej rady nie może składać w imieniu okręgowej rady rocznych i kadencyjnych sprawozdań z działalności oraz wykonania budżetu przed okręgowym zjazdem. Prawo do udziału w posiedzeniach okręgowej rady i jej prezydium służy również przewodniczącemu okręgowej komisji rewizyjnej, przewodniczącemu okręgowego sądu oraz okręgowemu rzecznikowi.

Okręgowa Komisja Rewizyjna:

• kontroluje działalność, w szczególności finansową i gospodarczą, okręgowej rady,
• składa sprawozdania okręgowemu zjazdowi i Naczelnej Komisji Rewizyjnej,
• występuje z wnioskiem w sprawie udzielenia absolutorium okręgowej radzie.

Okręgowy sąd:

• rozpatruje sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych wniesione przez okręgowego rzecznika oraz sprawuje sądownictwo polubowne,
• składa okręgowej radzie okresowe informacje o stanie prowadzonych spraw,
• składa okręgowemu zjazdowi roczne i kadencyjne sprawozdania.

Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych:

• prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawach z zakresu odpowiedzialności zawodowej,
• sprawuje funkcję oskarżyciela przed sądami pielęgniarek i położnych
• składa okręgowemu zjazdowi roczne i kadencyjne sprawozdania z działalności,
• organizuje dla członków samorządu szkolenia z zakresu odpowiedzialności zawodowej.

Zastępcy okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej działają w imieniu i na rzecz okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej.

Organy Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych:

• Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych,
• Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych,
• Naczelna Komisja Rewizyjna,
• Naczelny Sąd Pielęgniarek i Położnych,
• Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej.

Krajowy Zjazd

Najwyższym organem Naczelnej Izby jest Krajowy Zjazd. W Krajowym Zjeździe biorą udział delegaci wybrani przez okręgowe zjazdy oraz, z głosem doradczym, nie będący delegatami członkowie ustępujących Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Naczelnej Komisji Rewizyjnej, Naczelnego Sądu Pielęgniarek i Położnych, jak również ustępujący Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej.

Liczbę delegatów z poszczególnych okręgowych izb określa Naczelna Rada. Krajowy Zjazd zwołuje Naczelna Rada co cztery lata.

Nadzwyczajny Krajowy Zjazd zwołuje Naczelna Rada:

• z własnej inicjatywy,
• na wniosek Naczelnej Komisji Rewizyjnej,
• na wniosek co najmniej 1/3 okręgowych rad.

Nadzwyczajny Krajowy Zjazd zwołuje się w ciągu trzech miesięcy od dnia wpłynięcia wniosku.

Krajowy Zjazd w szczególności:

1) uchwala zasady etyki zawodowej,

2) ustala standardy zawodowe i standardy kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i położnych obowiązujące na poszczególnych stanowiskach pracy,

3) zajmuje stanowisko w sprawie kierunków rozwoju pielęgniarstwa,

4) uchwala program działania samorządu,

5) uchwala regulaminy organów Naczelnej Izby i ramowe regulaminy organów okręgowych izb,

6) ustala regulamin wyborów do organów izb oraz tryb odwoływania ich członków,

7) ustala liczbę członków organów Naczelnej Izby i liczbę zastępców Naczelnego Rzecznika,

8) wybiera Prezesa i członków Naczelnej Rady, przewodniczącego i członków Naczelnej Komisji Rewizyjnej i Naczelnego Sądu oraz Naczelnego Rzecznika i jego zastępców,

9) uchwala zasady gospodarki finansowej Naczelnej Izby,

10) rozpatruje i zatwierdza sprawozdania organów Naczelnej Izby,

11) określa wysokość składki członkowskiej oraz zasady jej podziału,

12) podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium Naczelnej Radzie.

Naczelna Rada

W skład Naczelnej Rady wchodzą:

1) Prezes Naczelnej Rady,

2) członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd,

3) przewodniczący okręgowych rad.

Naczelna Rada wybiera spośród siebie Prezydium. Prezydium Naczelnej Rady stanowią:

Prezes i wybrani przez Naczelną Radę wiceprezesi, sekretarz, skarbnik i członkowie.

Prezydium działa w imieniu rady w sprawach określonych jej uchwałą, z wyjątkiem

uchwalenia budżetu.

Naczelna Rada kieruje działalnością samorządu w okresie między Krajowymi Zjazdami, a w szczególności:

1) wykonuje uchwały Krajowego Zjazdu,

2) analizuje i opiniuje kierunki rozwoju ochrony zdrowia ludności,

3) przygotowuje wnioski dotyczące zasad etyki zawodowej,

4) reprezentuje samorząd,

5) rozpatruje odwołania od uchwał okręgowych rad,

6) uchwala budżet organów Naczelnej Izby oraz rozpatruje sprawozdanie z jego wykonania,

7) podejmuje uchwały w innych sprawach należących do samorządu, nie zastrzeżonych dla innych organów,

8) ustala wzory pieczęci organów samorządu.

W posiedzeniach Naczelnej Rady i jej prezydium mają prawo uczestniczyć, z głosem

doradczym, Przewodniczący Naczelnej Komisji Rewizyjnej, Przewodniczący Naczelnego

Sądu oraz Naczelny Rzecznik.

Naczelna Komisja Rewizyjna:

1) kontroluje działalność, w szczególności finansową i gospodarczą, Naczelnej Rady oraz instytucji samopomocowych,

2) przedstawia Krajowemu Zjazdowi sprawozdanie wraz z wnioskiem w sprawie absolutorium dla Naczelnej Rady,

3) przedstawia Naczelnej Radzie coroczne informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli,

4) sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych komisji rewizyjnych.

Naczelny Sąd:

1) rozpoznaje sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych,

2) składa Naczelnej Radzie okresowe sprawozdania o stanie prowadzonych spraw,

3) składa Krajowemu Zjazdowi sprawozdanie kadencyjne.

Naczelny Rzecznik prowadzi postępowanie w sprawach odpowiedzialności zawodowej członków Naczelnej Rady, Naczelnej Komisji Rewizyjnej, Naczelnego Sądu, Naczelnego Rzecznika i jego zastępców, a także członków okręgowych sądów, okręgowych rzeczników i ich zastępców oraz sprawuje funkcję oskarżyciela przed Naczelnym Sądem.